مروری بر روش‌های جوانسازی واژن: لیزرها و دستگاه‌های رادیوفرکانس

این روزها جوانسازی واژن به یک عملیات پرطرفدار در حوزه زیبایی و درمانی تبدیل شده است. همین موضوع سبب شده تا متخصصان بسیاری در زمینه‌های زیبایی پوست، جراحی پلاستیک، اورولوژی و بخش زنان فعالیت داشته باشند. همچنین روش‌های متنوعی بر اساس فناوری‌های مختلف به منظور جوانسازی واژن روی کار آمده‌اند. در این میان روش‌های کم‌تهاجمی‌تر با حداقل عوارض جانبی و بالاترین نتایج مثبت نهایی طرفداران بیشتری را جذب کرده‌اند. بر اساس این گفته‌ها یکی از محبوب‌ترین این روش‌ها کمک گرفتن از دستگاه آر اف واژینال و لیزر است. به طوری که می‌توان به کمک این فناوری‌ها درمان‌های اساسی را به منظور سفت کردن عضله‌های واژن، بی‌اختیاری ادرار، آتروفی ولوواژینال (VVA) و … را پیش برد. بنابراین مطالب این مقاله را به بررسی لیزرها و دستگاه‌های رادیوفرکانس جهت درمان مشکلات زنان و جوانسازی واژن اختصاص داده‌ایم.

منظور از جوانسازی واژن چیست؟

جوانسازی واژن که در پزشکی بنام واژیناسیون شناخته می‌شود علمی نوپا بوده و تقریبا یک دهه از تولد آن می‌گذرد. در زمینه دستگاه تناسلی زنان، جوان سازی یک اصطلاح گسترده است. به این معنا که شامل درمان‌های گسترده‌ای از قبیل زیبایی، درمان سستی، سندرم تناسلی ادرار یائسگی (GSM)، آتروفی ولوواژینال (VVA) و بی‌اختیاری ادراری می‌باشد. در طول سال‌ها روش‌های مختلفی به منظور درمان این قبیل از مشکلات روی کار آمده‌اند. در میان این روش‌ها استفاده از دستگاه‌های مبتنی بر انرژی کم تهاجمی برای جوان‌سازی واژن بهترین نتایج را بدنبال داشته‌اند؛ چرا که قدرت اثربخشی بالایی داشته و در عین حال کمترین عوارض جانبی را دارا هستند. از جمله پرطرفدارترین این موارد می‌توان به دستگاه‌های فرکانس رادیویی (RF) و لیزر اشاره کرد.

مکانیسم روش‌های غیرتهاجمی جوانسازی واژن

همان‌طور که گفته شد درمان‌های بر پایه دستگاه‌های لیزر و آر اف جز روش‌های غیر تهاجمی در جوانسازی واژن هستند. مکانیسم اصلی هر دو روش بر اساس آسیب حرارتی در عمق مشخصی از بافت تحت درمان است. به این صورت که افزایش حرارت در بافت ناحیه واژن رخ می‌دهد. در نتیجه باعث فعال شدن فیبروبلاست، بازسازی کلاژن و نئوکلاژنزیس می‌گردد. به صورت دقیق‌تر عبور یک الکترود RF کم انرژی از واژن باعث ایجاد مقاومت در بافت‌ها می‌شود. چنانچه دمای بافت تا حدود ۴۰ الی ۴۵ درجه سانتیگراد افزایش یافت، باعث انقباض کلاژن می‌گردد. همچنین این بازه دمایی از آسیب ماکروسکوپی جلوگیری می‌کنند، زیرا هیچگونه دناتوره شدن پروتئین یا نکروز سلولی رخ نمی‌دهد.

در لیزر درمانی با دی اکسید کربن (CO₂, 10600 nm) یا لیزر گارنت آلومینیوم ایتریوم دوپ شده با اربیوم (Er:YAG, 2940 nm) آب را به عنوان کروموفور آنها هدف قرار می‌دهند. در نتیجه ستون‌های میکروسکوپی اپیدرم و درم با ۱۲-۵ ژول بر سانتی‌متر مربع در دمای ۲۰۰-۱۲۰ درجه سانتی‌گراد جدا می‌شوند. در نهایت  مناطق درمان میکروترمال ایجاد می‌گردد. بنابراین بافت اطراف ناحیه درمانی دست نخورده باقی می‌ماند و فاکتورهای رشد لازم برای بازسازی بافت هدف فراهم می‌شوند. لیزر Er: YAG میل ترکیبی بالاتری نسبت به CO₂  برای آب دارد. به همین دلیل عوارض جانبی کمتری را از خود حین درمان به جا می‌گذارد. این درحالی است که لیزر CO2 اغلب بدلیل توانایی بالا در انعقاد خودکار و کاهش خطر خونریزی استفاده می‌شود.

تحقیقات انجام شده در خصوص روش‌های غیرتهاجمی جوانسازی واژن

تاکنون آزمایش‌های متعددی به منظور بررسی نتایج حاصل از درمان‌های لیزر و آر اف واژینال توسط محققین انجام شده است. این آزمایش‌ها هم به صورت تست حیوانی و هم به صورت تست انسانی بوده‌اند. هدف این تحقیقات، بررسی تغییرات بافت شناسی مرتبط با جوانسازی با دقت بالا بوده و است. در زیر به دو مورد از این بررسی‌ها (آر اف واژینال و لیزر) اشاره می‌کنیم:

• در یک مطالعه آزمایشگاهی نتایج درمانی حاصل از تابش امواج آر اف بر واژن گوسفند مورد بررسی قرار گرفت. در نتیجه این درمان تغییرات میکروسکوپی در بافت واژن در طول فرآیند جوانسازی به وضوح قابل مشاهده بود. تغییرات مثبت از حدود ۳۰ روز بعد ظاهر شده و حداقل ۹۰ روز برای به اوج رسیدن زمان لازم داشتند. در طول این درمان عارضه جانبی ثبت نشد. در حالی که در درمان‌های تهاجمی ایجاد اسکار و التهاب دور از اجتناب نیست.
• در تحقیقی دیگر با استفاده از MAFL-CO₂ بخشی از بافت زائد واژن را پس از جراحی افتادگی اندام لگن تحت درمان قرار دادند. این درحالی بود که در بخش دیگر دیواره واژن پس از جراحی هیچگونه درمانی را اعمال نکردند. بعد از اتمام پروسه درمانی بافت هر دو قسمت بررسی شدند. بر اساس نتایج به دست آمده در قسمت‌هایی که تحت درمان تکمیلی با لیزر CO₂ قرار داشتند، نشانه‌های مثبت بسیاری مشاهده گردید. این موارد شامل افزایش لایه‌های اپیتلیال، فعالیت فیبروبلاست‌ها و همچنین بازسازی کلاژن، الاستیک و موکوپلی ساکاریدها در لامینا پروپریا بودند.

جمع‌بندی نتایج تحقیقات در خصوص روش‌های غیرتهاجمی جوانسازی واژن

همانطور که گفته شد، به منظور اثبات مزایای روش‌های غیر تهاجمی در جوان‌سازی واژن تحقیقات متعدد بسیاری انجام گردیده است. محققان در سال ۲۰۱۸ یک بررسی کلی در خصوص مقالات معتبری که تا آن سال در مورد جوانسازی واژن به چاپ رسیده بود، ترتیب دادند. این تحقیق توسط تیمی از US National Library of Medicine, National Health Institutes انجام شد. در این تحقیق تاثیر امواج RF و لیزر بر بافت واژن که به منظور زیبایی و درمانی به چاپ رسیده بود، مورد بررسی و جمع‌بندی قرار گرفتند. نتایج نهایی حاصله از هر دو روش درمانی و جوان‌سازی غیرتهاجمی، لیزر و آر اف واژینال به قرار زیر است:

• نتایج تحقیقات دستگاه‌های فرکانس رادیویی در جوانسازی واژن

در تحقیقات انجام شده با آر اف واژینال درمان مشکلات زنان در ۵۶۷ بیمار مورد بررسی قرار گرفت. تعداد جلسات درمانی از ۶-۱ با فاصله یک هفته تا ۴۰ روز با پیگیری ۱۲-۱ ماه پس از درمان بود. در این تحقیقات بهبود علائم مشکلاتی نظیر خشکی، خارش، درد، دیسپارونی، بی‌اختیاری ادرار، سوزش ادرار و مقیاس عملکرد جنسی زنان(FSFI)  مورد بررسی قرار گرفتند. بیماران ۶ ماه پس از درمان بهبود قابل توجهی را در خصوص تمامی موارد فوق بیان کردند. همچنین بیماران از احساس درد یا عارضه جانبی حین درمان نیز شکایتی نداشتند.

• نتایج تحقیقات دستگاه‌های لیزر در جوانسازی واژن

درمان‌های مبتنی بر لیزر بر روی ۳۰۴۲ زن مورد بررسی قرار گرفتند. در این تحقیقات جلسات درمانی ۵-۲ به فاصله ۶-۳ هفته با سطوح مختلف انرژی و پیگیری ۳۰ روز تا ۲۴ ماه انجام شد. در انتهای این درمان‌ها نتایج تحقیقات طبق پرسشنامه‌های پر شده توسط بیماران تکمیل گردید. طبق اظهارات بهبود قابل توجهی در VHIS، FSFI، علائم آتروفی واژن، خشکی، خارش / سوزش، بی اختیاری ادرار، بهبود عملکرد جنسی از جمله برانگیختگی، ارگاسم، لذت و افزایش فعالیت جنسی و درمان واژینیسموس ثانویه بعد از 3 الی 6 ماه لیزر درمانی مشاهده گردید.

از مهم‌ترین مزایا لیزر CO₂ در درمان مشکلات واژینال امکان کمک گرفتن از دیگر روش‌های درمانی به صورت همزمان است. بنابراین در ترکیب آن با روش‌های دیگری مثل مزوتراپی PRP نتایج خیلی بهترین حاصل می‌شود. همچنین محققان در این تحقیقات اظهار داشتند که قدرت کشش واژن تا ۸۳٪ سه ماه بعد لیزر درمانی بهبود می‌یابد. میانگین مدت سفت کردن عضلات واژن برای درمان گشادی ۱۶ ماه در این درمان‌ها تخمین زده شد. بطور کلی، ۲۵٪ تا ۱۰۰٪ بیماران از دوره درمانی خود در طی یک دوره ۶ تا ۲۴ ماهه راضی بودند. ۸۳.۳٪ از بیماران مایل به تکرار لیزر درمانی شدند و ۹۰٪ آن‌ها درمان را به دیگران توصیه کردند.

اطلاعات بیشتر و دقیق‌تر در مورد دستگاه‌های مورد بحث در این تحقیقات در جدول زیر گردآوری شده‌اند:

جدول. خلاصه‌ای از دستگاه‌های موجود در حال حاضر با استفاده از فرکانس رادیویی یا لیزر فرکشنال ابلیتیو برای جوانسازی واژن

نگاهی به آینده روش‌های غیرتهاجمی جوانسازی واژن

سلامت واژن خط مقدم مراقبت‌های پزشکی زنان به حساب می‌آید. از این رو جوانسازی واژن با حداقل تهاجم به الویت متخصصان در این حوزه درمانی تبدیل شده است. بنابراین امروزه شاهد تنوع بالایی از انواع دستگاه‌های لیزر و آر اف واژینال در بازار هستیم. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهند که از ۱۲۲ زن که خدمات جوانسازی واژن با حداقل تهاجم را دریافت کردند، ۸۶ درصد از پاسخ درمانی و ۷۸ درصد از هزینه درمان راضی بودند. قبلِ ورود دستگاه‌های لیزر و RF به بازار روش‌های تهاجمی تنها چاره کار در درمان مشکلات نواحی واژینال بودند. اما با روی کار آمدن این دستگاه‌ها، به الویت پزشکان و بیماران در این حوزه تبدیل گشتند. البته با استقبال کاربران از این دستگاه‌ها انواع مختلفی از آن‌ها با برندهای متفاوت به بازار عرضه شدند. برای جلوگیری از مشکلات احتمالی توصیه می‌شود، صرفا دستگاه‌های تاییدیه FDA و استاندارد خریداری شده و مورد استفاده قرار بگیرند.

موضوع مهم دیگر این است که کدام روش جوانسازی واژن با حداقل تهاجم بهترین نتایج را ارائه می‌دهد. مطالعات اخیر نشان می‌دهد که لیزر درمانی و آر اف واژینال مؤثرترین گزینه به نسبت استفاده از داروها هستند. نکته مهم دیگر اینکه نتایج حاصل از درمان با دستگا‌ه‌های آر اف و لیزر تقریبا مشابه می‌باشند. بنابراین  انتخاب این که از کدام روش استفاده شود، عمدتاً بر اساس ترجیحات پزشک و بیمار است. عموما پیشنهاد می‌شود که لیزر درمانی برای آن دسته از بیمارانی که بیشتر نگران شلی داخلی واژن هستند و از در معرض قرار دادن اندام تناسلی خود برای مدت طولانی خجالت می‌کشند، استفاده شود. زیرا زمان جلسات درمانی با لیزر کوتاه (تقریبا ۵ دقیقه) است. در حالی که RF برای بیمارانی که نگران ظاهر خارجی و شلی داخلی هستند استفاده می‌شود. چرا که یک جلسه درمان با آراف می‌تواند تا ۳۰ دقیقه طول بکشد.

ماندگاری نتایج این درمان‌ها متفاوت بوده و در هر شخصی بسته به نوع پوست، تغذیه و … متغیر است. اما اغلب مواقع بیماران شاهد نتایج مثبت تا 3 سال بعد درمان خواهند بود. گفته شد که درمان با لیزر (CO2 & Er:YAG) عمدتاً به عنوان یک تکنیک جوانسازی واژن مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این حال توانسته در حوزه‌های درمانی VVA، GSM و PFD نیز نتایج بسیار خوبی را از خود نشان ‌دهد.

اولین دستگاه مجهز به فناوری لیزر هیبریدی که به بازار معرفی شده Halo (JOULE; Sciton, Palo Alto, CA) نام داشت. این دستگاه با طول موج ۲۹۴۰ نانومتر قابلیت نفوذ به لایه اپیدرم با عمق ۱۰۰ الی ۸۰۰ میلی‌متر را دارد. همچنین توان ساطع کردن طول موج ۱۴۷۰ نانومتر را نیز دارد. بنابراین عمق نفوذ ۲۰۰ تا ۷۰۰ میلی‌متر را نیز هدف قرار داده و به ناحیه درم پاپیلاری نفوذ می‌کند. این طول موج‌ها با هم باعث ایجاد و دفع سریع بقایای نکروز اپیدرمی میکروسکوپی می‌شوند. همچنین باعث بهبود زخم، نئوکلاژنز و نئوالاستوز بیش از ۳۶۰ درجه می‌گردند. در نهایت نیز باعث درمان ضخامت اپیتلیال، فعال شدن فیبروبلاست، کلاژن متراکم‌تر و افزایش عروق در لامینا می‌شوند. همچنین اگر این امواج با یک دستگاه نور باند پهن که به طور خاص برای اندام تناسلی زنان ساخته شده ترکیب شود، بیماران می‌توانند هر دو ویژگی جوانسازی واژن و درمان مشکلات واژینال را در یک جلسه درمانی دریافت کنند.

نکته حائز اهمیت دیگر اینکه درمان‌های جوان‌سازی واژن تنها باعث بازسازی بافت نمی‌شوند. بلکه نتایج قابل توجهی را در بهبود مشکلات ناشی از یائسگی در زنان را نیز نشان می‌دهند. مطالعات دقیق‌تر نشان داده‌اند که میزان اثربخشی و ماندگاری نتایج به انرژی اعمالی حین درمان بستگی دارد. از طرفی توسعه فناوری‌های جدید، مانند لیزرهای هیبریدی و دستگاه‌های میکرونیدلینگ RF درِ تازه‌ای برای درمان مشکلات واژینال گشوده است. اما اینکه کدام یک از آن‌ها بهترین بوده و حداقل عارضه جانبی را دارد، مستلزم تحقیقات و بررسی‌های بیشتر است. به عنوان نکته نهایی، از روش‌های جوانسازی واژن که گمان می‌رود در آینده پیشرفت گسترده‌ای داشته باشند، درمان‌های ترکیبی هستند. از این درمان‌ها می‌توان به ترکیب انرژی مثل لیزر و آر اف واژینال درکنار روش‌های تزریقی و … اشاره کرد.

منبع: https://doi.org/10.1097/dss.0000000000002845